Tag Archief van: klinkenderfgoed

Europese orgel Top-15 in De Volkskrant

Muziekredacteur Merlijn Kerkhof van De Volkskrant is een liefhebber van orgels. Na vanaf 2019 driemaal enkele van de mooiste Nederlandse orgels in de krant besproken te hebben, presenteert Merlijn deze zomer 15 van Europa’s mooiste orgels.

De lijst kwam tot stand na input van organisten als Leo van Doeselaar, Ton Koopman en Sietze de Vries, alsook de orgelmakers Sander Booij en Johan Zoutendijk. Ook orgeladviseur Jaap Jan Steensma mocht input voor het artikel leveren. Gevraagd naar zijn persoonlijke top-3 (eigenlijk een onmogelijke vraag, natuurlijk), koos hij uiteindelijk voor de orgels van Praag, Rouen en Bologna.

Klik door naar het artikel “Allemaal een vakantietripje waard: dit is de Volkskrant De Euro-Orgel Top 15” van Merlijn Kerkhof.

Het Lorenzo da Prato-orgel in de San Petronio te Bologna. Foto: liuwetamminga.it.

 

Dit artikel verscheen ook op orgeladvies.nl.

Verschueren-orgel (1964) in Den Haag gerestaureerd

In 2023-2024 is het Verschueren-orgel van de Christus Triumfatorkerk in Den Haag gerestaureerd. Het orgel werd in 1964 opgeleverd als opus 596 en valt als waardevol onderdeel van een rijksmonument mede onder de bescherming. Namens de Commissie Orgelzaken van VKB Kerkrentmeesters was Jaap Jan Steensma als adviseur bij de restauratie betrokken. Het werk werd uitgevoerd door de Verschueren Orgelbouw te Ittervoort. Het instrument is opnieuw in gebruik genomen op zaterdag 9 maart 2024, met een toelichting door Jaap Jan Steensma en een orgelbespeling door organisten Roelfien Folkersma, Christian Hutter, Martijn Pranger en Joël Boone.

Het Nieuwe Instituut, collectie Architectenbureau Drexhage, Sterkenburg, Bodon & Venstra / Archief, inv.nr. DSBVf130.

Een bijzonderheid is dat het uiterlijk werd ontworpen door architect Geert Drexhage (1914-1982), wiens archief bewaard wordt in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Hier werd ook de oorspronkelijke ontwerptekening van het orgel gevonden. Op deze tekening is te zien dat de speeltafel van het orgel (de plaats vanwaar de organist het instrument ‘bedient’) aanvankelijk ver van de orgelkasten geplaatst hadden moeten worden, zodat de organist vanachter het orgel ook aanwijzingen zou kunnen geven aan een zangkoor.

Ontwerptekening van het orgel, Geert Drexhage, 1961.

Gedurende de voorbereiding is besloten het instrument anders uit te voeren dan vooraf was bedacht. Het belangrijkste verschil, dat grote invloed had op de technische aanleg en – in het verlengde daarvan – op het uiterlijk, was het besluit het orgel niet te voorzien van een electrische speeltractuur, maar van een mechanische. Om een en ander technisch mogelijk te maken, werden de kasten naast elkaar geplaatst, in plaats van ‘trapsgewijs’. De mechanieken kwamen in een koker te liggen, die in de lengte onder de orgelkasten ligt (in de lange poot van de ‘gekantelde hoofdletter-L’, zoals op de foto hierboven te zien).

De keuze voor de orgelmaker Verschueren, alsook de keuze voor een mechanische speeltractuur is exemplarisch voor de koerswijziging die in de jaren 1960 werd ingezet door de adviescommissie van de Gereformeerde Organistenvereniging.

Tijdens het werk stond het behoud van monumentale waarden, inclusief de oorspronkelijke intonatie, voorop. Bijzondere aandacht ging uit naar de elektrische registertractuur (de slepen worden bediend door elektromoren). De restauratie van het orgel werd mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van Het Cultuurfonds.

 

Dit bericht werd eerder gepubliceerd op orgeladvies.nl.

Excursie naar de Pieterskerk, Utrecht

Zaterdag 18 november 2023, 20.00 uur

De Utrechtse Pieterskerk is het oudste kerkgebouw van de stad. Met gek genoeg een hartstikke nieuw uitziend orgel. In een tijd waarin orgelmakers zich oriënteerden op oude orgelbouw, wilden de ontwerpers van dit orgel een eigen geluid laten horen. 

Tijdens een excursie van de Historische Vereniging Oud Utrecht zal orgeladviseur Jaap Jan Steensma vertellen over de vroegere orgels van de Pieterskerk en over de achtergronden en bijzonderheden van het huidige instrument. Organist Dick Duijst zal het orgel demonstreren aan de hand van muziekvoorbeelden en improvisaties. De presentatie duurt een uurtje. Na afloop is er een drankje en gelegenheid het orgel van dichtbij te zien. 

Vanwege de catering is het fijn als mensen zich via DEZE LINK vooraf willen opgeven. 

Het Pels-orgel (1968) in de Pieterskerk.

Een tipje van de sluier…

Het orgel werd ontworpen door ingenieur P. Kluyver (1909-1992), toenmalig hoofd van de Provinciale Planologische Dienst in Utrecht en gebouwd door Bernard Pels & Zn. uit Alkmaar. Uit onderzoek van Jaap Jan Steensma in Het Utrechts Archief en in het orgelarchief van de Universiteitsbibliotheek Utrecht is gebleken dat ook de bekende en omstreden orgeldeskundige mr. Arie Bouman bij het ontwerp betrokken is geweest. 

In 1965 werd eerst een schets gedeeld, die later dat jaar werd omgewerkt tot een voorlopig ontwerp. De verschillen zijn groot. Het orgel is, na verdere aanpassingen, uitgevoerd in lijn met het ontwerp rechts.

Aanleiding

De directe aanleiding voor de excursie is het feit dat het orgel vorig jaar is gerestaureerd door Elbertse Orgelmakers. Bij die gelegenheid zijn op het Bovenwerk de registers Sifflet 1’ en Nasard 1 1/3’ opgeschoven tot resp. Octaaf 2’ en Nasard 2 2/3’. De Vioolregaal 8’ is vervangen door een Basson-Hobo 8’; het afkomende register wordt bij het orgel bewaard. Klankmatige wijzigingen aan het orgel, in 1988 aangebracht in de Prestant 8’ (Hoofdwerk) en de Mixtuur (zowel Hoofdwerk als Bovenwerk), zijn bij de laatste restauratie ongedaan gemaakt. 

De restauratie werd mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van het Cultuurfonds, afdeling Utrecht.

In 1978 presenteerde Pels & Van Leeuwen een langspeelplaat om het 75-jarig bestaan van het bedrijf te vieren. De line-up, met organisten Feike Asma en Louis Toebosch, was heel bijzonder. Allebei golden ze als grootheden op orgelgebied, maar stilistisch waren ze totaal verschillend. Je zou denken dat Pels & Van Leeuwen hiermee de veelzijdigheid van het orgeltype wilde benadrukken.

 

Kathedrale koormuziek in Utrecht en Den Bosch

Op 28 en 29 oktober 2023 zingt het Kathedrale Koor Utrecht in twee concerten muziek van Maurice Pirenne, Hendrik Andriessen, Herman Strategier en Wouter van Belle. Deze componisten waren, en zijn verbonden aan de kathedralen van Utrecht en ‘s-Hertogenbosch.

De ruggengraat van het programma wordt gevormd door het werk van Maurice Pirenne (1928-2008). Zijn werk wordt actief gepromoot door de Stichting Maurice Pirenne, die voor deze concerten initiatiefnemer, partner en mede-organisator is.

Van Pirenne zelf klinkt onder meer de mis In Conspectu Domini voor herenkoor en orgel.

De concerten beginnen om 15.00 uur (zaterdag 28 oktober, Utrecht) en 15.30 uur (zondag 29 oktober, ‘s-Hertogenbosch).

 

 

Hieronder een klein filmpje dat Hester maakte, toen ze met Jaap Jan op verkenning was in de St. Janskathedraal. Wat een orgel, en wat een ruimte!

 

Met Utrecht Orgelland naar Museum Speelklok

,

Op maandag 24 april, als Museum Speelklok officieel gesloten is, houdt Stichting Utrecht Orgelland hier een donateursbijeenkomst. Vanaf 13.00 uur is er ontvangst met koffie/thee en om 13.30 uur start een rondleiding in het restauratie-atelier.

Jaap Jan Steensma zal vertellen over het J.W. Walker-kerkorgel (1855) in de collectie. Dit instrument is normaal gesproken niet in het museum te horen. Bijzondere aandacht is er ook voor het grote orgel van J. Bätz & Co uit 1883. Het werd gerestaureerd en uitgebreid in 1984, toen de kerk een nieuwe bestemming kreeg als museumruimte. Het kerkorgel is zodoende nog een goed onderhouden deel klinkend erfgoed dat verwijst naar de periode van voor de herbestemming.

Organist Pim Schipper zal de presentaties illusteren en verlevendigen met improvisaties. Ook het beroemde zelfspelende Haydn-Niemezc Flötenuhr zal deze middag te horen zijn. JJ schreef eerder twee artikelen over dit instrument en zijn muziek. Lees hier deel 1 en deel 2. De middag wordt om 16 uur afgesloten met een drankje.

Organist Pim Schipper.

Deelname

De middag is bedoeld voor donateurs en belangstellenden van de Stichting Utrecht Orgelland en is voor donateurs gratis toegankelijk. Een donateurschap kost € 35 per jaar. Belangstellenden kunnen deze exclusieve rondleiding en presentaties meemaken door te reserveren via email en het overmaken van € 20 op rekeningnummer NL08 RABO 0116 2852 57 t.n.v. Stichting Utrecht Orgelland. Wie in het bezit is van een Museumkaart wordt verzocht die mee te nemen.

Het orgel van J. Bätz & Co (1883) in Museum Speelklok.