Tag Archief van: erfgoed

Jonathan Scott concerteert in Leiden

,

Jonathan Scott, de bekende Britse organist die samen met zijn broer Thomas een succesvol Youtube-kanaal beheert, komt vrijdagavond 8 november musiceren in de Waalse Kerk van Leiden (Breestraat 62). Daarmee viert de orgelcommissie van de Waalse Kerk dat het orgel tien jaar geleden is gerestaureerd door Flentrop Orgelbouw. 

Scott heeft een programma samengesteld met werken van Bach, Praetorius, Reincken en Purcell, alsook veel nieuwere composities. Zo speelt hij onder meer twee composities van zijn broer Thomas (Pavane of the Birds; Theme and Variations). Als uitsmijter klinkt de beroemde en virtuoze Prelude ‘Salamanca’ van de Zwitsere componist Guy Bovet. 

Het concert is gratis toegankelijk, na afloop is er een collecte.

Bekijk hier alvast een filmpje van de Scott Brothers en hun avonturen:

De Orgelcommissie van de Waalse Kerk organiseert dit concert in samenwerking met de Stichting Orgel Elandstraatkerk (Den Haag). Jonathan Scott zal daar de volgende dag een concert geven op het beroemde Franssen-orgel. Daar speelt Scott een virtuoos programma met eigen bewerkingen van Johann Sebasian Bach (Sinfonia cantata 29 “Wir danken dir, Gott”), Franz Liszt (Liebestraum No. 3), George Frideric Handel (Passacaglia uit Suite No. 7 in g HWV 432) en Camille Saint-Saens (“Orgelsymfonie” No.3 in c).

 

Hoe het orgel de kerk in kwam

Omroep Max maakt een podcast over de cultuur en het erfgoed van de Gereformeerde Kerk. Eén onderwerp dat al vaak tijdens de uitzendingen aan de orde kwam, is de vraag waarom het orgel toch eigenlijk zo’n prominente rol die cultuur speelt. Op 1 juni 2023 schoof Jaap Jan in de studio aan om er samen met Jan Slagter en Cisca Dresselhuys over te praten. De uitzending is hier terug te luisteren (item te beluisteren vanaf 08.40 minuten).

Na de uitzending is Jaap Jan doorgegaan met zijn onderzoek naar dit fascinerende onderwerp. Hij hoopt voor het einde van 2024 nieuws te kunnen brengen over de vraag hoe het orgel zo’n belangrijke rol heeft kunnen krijgen in de protestants-christelijke cultuur.

Jaap Jan met Cisca Dresselhuys en Jan Slagter in de Grote Kerk van Hilversum, die tijdens de opnames dienst doet als gelegenheidsstudio.

Europese orgel Top-15 in De Volkskrant

Muziekredacteur Merlijn Kerkhof van De Volkskrant is een liefhebber van orgels. Na vanaf 2019 driemaal enkele van de mooiste Nederlandse orgels in de krant besproken te hebben, presenteert Merlijn deze zomer 15 van Europa’s mooiste orgels.

De lijst kwam tot stand na input van organisten als Leo van Doeselaar, Ton Koopman en Sietze de Vries, alsook de orgelmakers Sander Booij en Johan Zoutendijk. Ook orgeladviseur Jaap Jan Steensma mocht input voor het artikel leveren. Gevraagd naar zijn persoonlijke top-3 (eigenlijk een onmogelijke vraag, natuurlijk), koos hij uiteindelijk voor de orgels van Praag, Rouen en Bologna.

Klik door naar het artikel “Allemaal een vakantietripje waard: dit is de Volkskrant De Euro-Orgel Top 15” van Merlijn Kerkhof.

Het Lorenzo da Prato-orgel in de San Petronio te Bologna. Foto: liuwetamminga.it.

 

Dit artikel verscheen ook op orgeladvies.nl.

Verschueren-orgel (1964) in Den Haag gerestaureerd

In 2023-2024 is het Verschueren-orgel van de Christus Triumfatorkerk in Den Haag gerestaureerd. Het orgel werd in 1964 opgeleverd als opus 596 en valt als waardevol onderdeel van een rijksmonument mede onder de bescherming. Namens de Commissie Orgelzaken van VKB Kerkrentmeesters was Jaap Jan Steensma als adviseur bij de restauratie betrokken. Het werk werd uitgevoerd door de Verschueren Orgelbouw te Ittervoort. Het instrument is opnieuw in gebruik genomen op zaterdag 9 maart 2024, met een toelichting door Jaap Jan Steensma en een orgelbespeling door organisten Roelfien Folkersma, Christian Hutter, Martijn Pranger en Joël Boone.

Het Nieuwe Instituut, collectie Architectenbureau Drexhage, Sterkenburg, Bodon & Venstra / Archief, inv.nr. DSBVf130.

Een bijzonderheid is dat het uiterlijk werd ontworpen door architect Geert Drexhage (1914-1982), wiens archief bewaard wordt in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Hier werd ook de oorspronkelijke ontwerptekening van het orgel gevonden. Op deze tekening is te zien dat de speeltafel van het orgel (de plaats vanwaar de organist het instrument ‘bedient’) aanvankelijk ver van de orgelkasten geplaatst hadden moeten worden, zodat de organist vanachter het orgel ook aanwijzingen zou kunnen geven aan een zangkoor.

Ontwerptekening van het orgel, Geert Drexhage, 1961.

Gedurende de voorbereiding is besloten het instrument anders uit te voeren dan vooraf was bedacht. Het belangrijkste verschil, dat grote invloed had op de technische aanleg en – in het verlengde daarvan – op het uiterlijk, was het besluit het orgel niet te voorzien van een electrische speeltractuur, maar van een mechanische. Om een en ander technisch mogelijk te maken, werden de kasten naast elkaar geplaatst, in plaats van ‘trapsgewijs’. De mechanieken kwamen in een koker te liggen, die in de lengte onder de orgelkasten ligt (in de lange poot van de ‘gekantelde hoofdletter-L’, zoals op de foto hierboven te zien).

De keuze voor de orgelmaker Verschueren, alsook de keuze voor een mechanische speeltractuur is exemplarisch voor de koerswijziging die in de jaren 1960 werd ingezet door de adviescommissie van de Gereformeerde Organistenvereniging.

Tijdens het werk stond het behoud van monumentale waarden, inclusief de oorspronkelijke intonatie, voorop. Bijzondere aandacht ging uit naar de elektrische registertractuur (de slepen worden bediend door elektromoren). De restauratie van het orgel werd mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van Het Cultuurfonds.

 

Dit bericht werd eerder gepubliceerd op orgeladvies.nl.

Excursie naar de Pieterskerk, Utrecht

Zaterdag 18 november 2023, 20.00 uur

De Utrechtse Pieterskerk is het oudste kerkgebouw van de stad. Met gek genoeg een hartstikke nieuw uitziend orgel. In een tijd waarin orgelmakers zich oriënteerden op oude orgelbouw, wilden de ontwerpers van dit orgel een eigen geluid laten horen. 

Tijdens een excursie van de Historische Vereniging Oud Utrecht zal orgeladviseur Jaap Jan Steensma vertellen over de vroegere orgels van de Pieterskerk en over de achtergronden en bijzonderheden van het huidige instrument. Organist Dick Duijst zal het orgel demonstreren aan de hand van muziekvoorbeelden en improvisaties. De presentatie duurt een uurtje. Na afloop is er een drankje en gelegenheid het orgel van dichtbij te zien. 

Vanwege de catering is het fijn als mensen zich via DEZE LINK vooraf willen opgeven. 

Het Pels-orgel (1968) in de Pieterskerk.

Een tipje van de sluier…

Het orgel werd ontworpen door ingenieur P. Kluyver (1909-1992), toenmalig hoofd van de Provinciale Planologische Dienst in Utrecht en gebouwd door Bernard Pels & Zn. uit Alkmaar. Uit onderzoek van Jaap Jan Steensma in Het Utrechts Archief en in het orgelarchief van de Universiteitsbibliotheek Utrecht is gebleken dat ook de bekende en omstreden orgeldeskundige mr. Arie Bouman bij het ontwerp betrokken is geweest. 

In 1965 werd eerst een schets gedeeld, die later dat jaar werd omgewerkt tot een voorlopig ontwerp. De verschillen zijn groot. Het orgel is, na verdere aanpassingen, uitgevoerd in lijn met het ontwerp rechts.

Aanleiding

De directe aanleiding voor de excursie is het feit dat het orgel vorig jaar is gerestaureerd door Elbertse Orgelmakers. Bij die gelegenheid zijn op het Bovenwerk de registers Sifflet 1’ en Nasard 1 1/3’ opgeschoven tot resp. Octaaf 2’ en Nasard 2 2/3’. De Vioolregaal 8’ is vervangen door een Basson-Hobo 8’; het afkomende register wordt bij het orgel bewaard. Klankmatige wijzigingen aan het orgel, in 1988 aangebracht in de Prestant 8’ (Hoofdwerk) en de Mixtuur (zowel Hoofdwerk als Bovenwerk), zijn bij de laatste restauratie ongedaan gemaakt. 

De restauratie werd mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van het Cultuurfonds, afdeling Utrecht.

In 1978 presenteerde Pels & Van Leeuwen een langspeelplaat om het 75-jarig bestaan van het bedrijf te vieren. De line-up, met organisten Feike Asma en Louis Toebosch, was heel bijzonder. Allebei golden ze als grootheden op orgelgebied, maar stilistisch waren ze totaal verschillend. Je zou denken dat Pels & Van Leeuwen hiermee de veelzijdigheid van het orgeltype wilde benadrukken.

 

Front van Standaart-orgel in hotel The Church gerestaureerd

In de Lutherse Kerk van Arnhem zit sinds kort het boutique-hotel en restaurant The Church. Een toepasselijke naam voor een uniek gebouw. In dat gebouw staat nog altijd het orgel dat de Rotterdamse orgelmaker Adriaan Standaart er in 1913 voor maakte.

De grootste pijpen van het orgelfront (de voorkant) begonnen te verzakken. Niet alleen zag dat er slecht uit; de pijpen vormden ook een gevaar voor het binnenwerk van het instrument en de omgeving. In opdracht van betrokken particulieren zijn ze daarom kortgeleden gerestaureerd door Orgelmakerij Pels & Van Leeuwen. De gelegenheid werd aangegrepen een bouwhistorisch onderzoek te laten doen door orgeldeskundige Jaap Jan Steensma.

The Church gezien vanuit het orgel.

Jaap Jan maakte een verslag waarin de archivalia en publicaties een beeld vormen van hoe het Standaart-orgel destijds klonk en werd gewaardeerd. Ook bleken de wijzigingen goed te traceren. Uit een inventarisatie van het pijpwerk bleek bovendien dat veel van het oorspronkelijke pijpwerk nog is bewaard. Dat is niet vanzelfsprekend: na ±1945 werd de naam van orgelmaker Standaart vereenzelvigd met orgelbouw van lage kwaliteit uit het Interbellum en crisistijd. Het orgel van de Lutherse Kerk Arnhem blijkt echter een instrument te zijn dat nog dateert van voor de Eerste Wereldoorlog, en dat bovendien van hoge kwaliteit is.

Dankzij de verwijderde pijpen viel er daglicht in het orgel. JJ maakte een foto met zijn arm uit het orgel stekend; op de voorgrond het register Cornet.

In 1952 maakte het orgel een vernieuwing door niet goed paste bij het romantische karakter van het orgel. Enkele decennia later liet de Lutherse Kerk een tweede orgel bouwen, waarna Standaart-orgel als tijdscapsule in het gebouw bleef stilstaan. En in die toestand staat het instrument er nog steeds. Onbespeelbaar, ja, maar het is er tenminste nog.

En het belooft nog wat… Als het lukt dit orgel ooit weer te restaureren, dan kan in Arnhem het fin de siècle weer tot klinken komen!

Het eindresultaat. Foto: Rochus van Rumpt; orgelmakerij Pels & Van Leeuwen.

Bij David op het Dom-orgel

Op 22 juni is het grote Gebr. Bätz-orgel (1831) in de Utrechtse Domkerk geïnspecteerd op houtworm. De inspectie was onderdeel van een groter onderzoek naar het kerkinterieur.

Daarbij is vastgesteld dat zich in het kabinet-orgel van Gideon Thomas Bätz (1796) actieve houtworm begint. Dit orgel wordt op korte termijn behandeld.

Het grote Bätz-orgel van de Dom lijkt gelukkig niet te zijn aangetast. Wel zijn binnen een aantal jaar grotere werkzaamheden aan het orgel noodzakelijk, o.a. in verband met optredende windlekkages en vervuiling.

Het onderzoek naar houtworm werd uitgevoerd door Jeroen van Koolwijk van Koolwijk Meubelrestauratie. Jaap Jan Steensma is als orgeladviseur van de Protestantse Gemeente Utrecht betrokken bij onderhoud en instandhouding van de orgels in de Domkerk.

Boven op het orgel in de Utrechtse Domkerk staat een beeld van Koning David. Wat heeft hij een uitzicht!

Heilige Huisjes: Gebedshuizen in Rotterdam 8 t/ 11 juni

,

Vanaf 8 juni zetten de gebedshuizen van Rotterdam hun deuren wagenwijd open met een verrassend en veelzijdig publieksprogramma. Heilige Huisjes Rotterdam verenigt kerkgebouwen, synagogen, moskeeën en tempels in een uniek stadsfestival om inwoners en cultuurliefhebbers religieus erfgoed op een andere wijze te laten ervaren. Door het aanbieden van een breed programma wil het festival bestaande structuren versterken en nieuwe verbindingen tot stand brengen tussen bewoners en beheerders.

Ook het orgel is tijdens het festival vertegenwoordigd! In de Laurenskerk zijn er bijvoobeeld twee Orgel Fusion concerten te beluisteren door Matthijs van der Wilt & duo Bzaka and the Owlgod (13.30u.) en door Monica Akihary & Geerten Liefting  (14.30u.).

Voor de kinderen!

Voor de kinderen presenteert Jaap Jan twee workshops rond het Doe-Orgel. De eerste begint om 11.00u., de tweede om 12.00u.

Met Utrecht Orgelland naar Museum Speelklok

,

Op maandag 24 april, als Museum Speelklok officieel gesloten is, houdt Stichting Utrecht Orgelland hier een donateursbijeenkomst. Vanaf 13.00 uur is er ontvangst met koffie/thee en om 13.30 uur start een rondleiding in het restauratie-atelier.

Jaap Jan Steensma zal vertellen over het J.W. Walker-kerkorgel (1855) in de collectie. Dit instrument is normaal gesproken niet in het museum te horen. Bijzondere aandacht is er ook voor het grote orgel van J. Bätz & Co uit 1883. Het werd gerestaureerd en uitgebreid in 1984, toen de kerk een nieuwe bestemming kreeg als museumruimte. Het kerkorgel is zodoende nog een goed onderhouden deel klinkend erfgoed dat verwijst naar de periode van voor de herbestemming.

Organist Pim Schipper zal de presentaties illusteren en verlevendigen met improvisaties. Ook het beroemde zelfspelende Haydn-Niemezc Flötenuhr zal deze middag te horen zijn. JJ schreef eerder twee artikelen over dit instrument en zijn muziek. Lees hier deel 1 en deel 2. De middag wordt om 16 uur afgesloten met een drankje.

Organist Pim Schipper.

Deelname

De middag is bedoeld voor donateurs en belangstellenden van de Stichting Utrecht Orgelland en is voor donateurs gratis toegankelijk. Een donateurschap kost € 35 per jaar. Belangstellenden kunnen deze exclusieve rondleiding en presentaties meemaken door te reserveren via email en het overmaken van € 20 op rekeningnummer NL08 RABO 0116 2852 57 t.n.v. Stichting Utrecht Orgelland. Wie in het bezit is van een Museumkaart wordt verzocht die mee te nemen.

Het orgel van J. Bätz & Co (1883) in Museum Speelklok.

 

Muziek bij Kloostermaal Speciaal

Klooster Nieuw Sion is een herbestemde voormalige cisterciënzerabdij in Diepenveen. Na het vertrek van de monniken is het opnieuw een plaats geworden waar mensen de stilte opzoeken. In het ‘klooster-nieuwe-stijl’ kun je overnachten, eten, concerten bezoeken; je kunt er wandelen, stilte vinden en bidden.
Eén van de initiatieven van het klooster is het Kloostermaal Speciaal. Op 28 april zijn Hester en Jaap Jan Steensma-Westra en Annelies Steensma er te gast om te zorgen voor de muziek bij het kloostermaal. De bezetting van het ensemble is bijzonder: Hester (sopraan) en Jaap Jan (orgel) zijn getrouwd en Annelies (viool) is de zus van Jaap Jan.

Programma: Feestelijk Barok…

In de weken na Pasen blijft de feeststemming in Klooster Nieuw Sion nog even hangen. De zondagen na Pasen kregen in de christelijke traditie mooie namen. ‘Jubilate’ bijvoorbeeld: jubelt. Of ‘Cantate’: zingt!
De feestelijke karakters zijn te horen in prachtige barokke aria’s voor sopraan en solo-viool. Bijvoorbeeld in ‘Singet dem Herrn ein neues Lied’ van Dietrich Buxtehude (1637-1707). Deze componist werd door de jonge Bach zó bewonderd, dat hij er een voetreis van 400 kilometer voorover had, vervolgens veel te lang wegbleef en zichzelf op die manier in de nesten werkte. Naast Buxtehude klinkt er daarom ook muziek van de grote Bach zelf.

…en gregoriaans

Als dirigent van het Kathedrale Koor Utrecht heeft Hester een bijzondere affiniteit met het gregoriaans. Het dan een buitenkansje, als je mag zingen in een oud klooster!
Naast de feestelijk klinkende barokmuziek zal Hester het programma daarom versieren met een gregoriaans gezang. Zo komen in Klooster Nieuw Sion nog één keer de klanken tot leven van weleer.

Meer weten en opgeven

Het Kloostermaal begint om 18.30 uur. Het aansluitende concert is om 20.30 uur en duurt maximaal een uurtje. Opgeven voor het diner en/of concert kan op de website van Nieuw Sion.

Foto: Jos Kuklewski