Tag Archief van: educatie
Vanaf 8 juni zetten de gebedshuizen van Rotterdam hun deuren wagenwijd open met een verrassend en veelzijdig publieksprogramma. Heilige Huisjes Rotterdam verenigt kerkgebouwen, synagogen, moskeeën en tempels in een uniek stadsfestival om inwoners en cultuurliefhebbers religieus erfgoed op een andere wijze te laten ervaren. Door het aanbieden van een breed programma wil het festival bestaande structuren versterken en nieuwe verbindingen tot stand brengen tussen bewoners en beheerders.
Ook het orgel is tijdens het festival vertegenwoordigd! In de Laurenskerk zijn er bijvoobeeld twee Orgel Fusion concerten te beluisteren door Matthijs van der Wilt & duo Bzaka and the Owlgod (13.30u.) en door Monica Akihary & Geerten Liefting (14.30u.).
Voor de kinderen!
Voor de kinderen presenteert Jaap Jan twee workshops rond het Doe-Orgel. De eerste begint om 11.00u., de tweede om 12.00u.
Het toevoegen van eigen versieringen en zelfbedachte ‘loopjes’ was een belangrijk gebruik in oude muziek. Deze toevoegingen worden ‘diminuties’ genoemd. De naam is goed te verklaren vanuit het Italiaans: diminuire betekent ‘verminderen’. Diminuties verminderen de notenwaarde van de oorspronkelijke noot en hebben zelf kleinere notenwaarden dan de noot die ze vervangen.
Het lijkt ingewikkeld, maar het principes is simpel. Kijk maar eens naar het voorbeeld dat Riccardo Rognoni gaf in het tweede deel van Il Vero Modo di Diminvere (Venetië 1592). In Rognoni’s voorbeeld staat een muzikale formule die ‘cadens’ genoemd werd. De belangrijkste noot in de cadens, aangegeven met de rode pijl, wordt vervolgens versierd met de diminuties die zijn aangegeven met rode vierkantjes.
Rognoni – Cadentie Maggior in Il Vero Modo di Diminvire, deel II 1592
Dit is een eenvoudig voorbeeld om het principe duidelijk te maken, maar in de zestiende en zeventiende eeuw zijn er boeken vol geschreven over de kunst van het diminueren. Rognoni zelf geeft al veel voorbeelden die ook steeds complexer worden.
Het invoegen diminuties gebeurde zowel in solomuziek als in muziek voor ensemble, zowel in vocale als in instrumentale muziek. Bovendien waren ze meestal geïmproviseerd.
Diminuties in koormuziek?
Misschien is het vanwege die rol van improvisatie dat musici van nu het vaak lastig vinden om diminuties te maken. Zeker in uitvoeringen van vocale muziek hoor je koren en ensembles vooral ‘zingen wat er staat’. Daarmee blijft een heel stuk creatieve potentie onbenut.
Als koordirigent wil Hester de creatieve mogelijkheden van zangers en ensembles benutten en verder helpen te ontwikkelen. In het programma Omaggio ai madrigali, dat zij ontwikkelde voor en in samenwerking met Hollands Vocaal Ensemble in Amsterdam, liet zij de zangers daarom eigen diminuties maken op het madrigaal Ancor che col partire van Cipriano de Rore (1515/’16-1565). Ditzelfde muziekstuk werd al in de zestiende eeuw veel als voorbeeld gebruikt om te laten zien hoe je precies diminuties kon maken.
Hoe is dat nu, samen diminuties maken?
Door aan te sluiten bij die oude praktijk, worden zangers uitgedaagd om op dezelfde creatieve manier om te gaan met oude muziek als de zangers en componisten van destijds. Zoiets is spannend in het begin, maar met een beetje oefenen kan iedereen zijn eigen variant maken.
Het diminueren kan bovendien helpen bij het repetitieproces. Deze manier van omgaan met de muziek dwingt je namelijk na te denken over de muzikale richting van samenklinkende melodieën. Zo kun je beter in contact komen met de structuur van een compositie.
Bovendien ben je er als koorzanger extra op gebrand om in je klank, ritme en intonatie ondersteunend en dienend te zingen. Het is namelijk best een kwetsbare setting, als één van je collega-zangers zijn versie van een gediminueerd madrigaal presenteert!
Tijdens de concerten in Vleuten en Amsterdam in januari 2023, presenteerde twee van de koorleden hun versie van het gediminueerde madrigaal. In de toekomst hoopt Hester de werkmethode vaker te gebruiken.
Hollands Vocaal Ensemble na het concert in Engelse Kerk Amsterdam, 22 januari 2023
Wie mee wil zingen in Hollands Vocaal Ensemble kan een kijkje nemen op de website. Wie geïnteresseerd is in een les of cursus van Hester, kan via deze link een mailtje sturen.
Titelpagina van Riccardo Rognoni’s Il Vero Modo di Diminvire (deel 2), 1592
Veel mensen luisteren de week voor Pasen naar ‘Passie-muziek’: muziek die gaat over het lijden en stervan van Jezus Christus. De Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach is wel het bekendste voorbeeld.
In de Torenpleinkerk in Vleuten klinkt op vrijdagmiddag 15 uur een wel heel bijzondere Passie. Barokviolist Antoinette Lohmann speelt dan spectaculaire vioolsonates van Heinrich Biber (1644-1704), die samen een muzikaal Passie-verhaal vormen. Tussen de sonates door wordt het verhaal gelezen, zodat tekst en muziek zo goed mogelijk op elkaar aansluiten.
“Voor ieder stuk een andere viool”
Voor Antoinette Lohmann, o.a. docent barokviool aan de conservatoria van Amsterdam en Utrecht, is het spelen van Biber’s sonates een hoogtepunt. Ze is dol op zijn muziek: “Biber’s composities hebben echt bijgedragen aan de ontwikkeling van de viooltechniek, in een tijd dat de viool nog een vrij nieuw instrument was.” Daar komt nog bij dat alle sonates zijn geschreven voor een anders gestemde viool. “Ik moet die dag op stap met vijf violen; voor ieder stuk een andere viool!”
Antoinette neemt een wel heel indrukwekkende vioolkist mee!
Samenstelling
Natuurlijk is ‘Biber Passion‘ geen bestaande naam, maar een knipoog naar de Nederlandse tradities naar Passies te luisteren. We hebben deze Passie samengesteld uit vijf sonates, afkomstig uit een uitgebreider, prachtig handschrift dat Biber opdroeg aan zijn broodheer bisschop Max Gandolph. Helaas ontbreekt de titelpagina van het manuscript, waardoor de officiële titel van de sonates niet bekend is. Meestal worden de werken ‘de’ Rozenkrans Sonates genoemd, maar de naam Mysterie Sonates komt ook veel voor. De Biber-Passie is een presentatie van de vijf sonates over de droevige geheimen van de rozenkrans: Christus op de Olijfberg, de Geseling, de Doornenkroon, de Kruisdraging en de Kruisiging.
Gravures bij de Rozenkrans Sonates: droevige geheimen.
Waar en wanneer…
- Vrijdag 7 april 2023, 15 uur
- Torenpleinkerk Vleuten, Schoolstraat 5
- Toegang gratis, bij de uitgang collecte
…en verdere weetjes
- Antoinette gebruikt 5 verschillend gestemde violen.
- Jaap Jan gebruikt het monumentale Bätz-orgel (1809) voor de begeleiding.
- Het orgel wordt op de ouderwetse manier van wind voorzien door balgentreder Kato Lindberg.
- Het Passie-verhaal wordt gelezen door de dirigent van de Cantorij van de Torenpleinkerk, Samuel Reid Navarro.
- Wie het boekje vast wil lezen, kan het hier vinden.
Een kleine try-out voor buurkinderen en buurvolwassenen, met uitleg over orgel en viool. Thuis in Culemborg, zondag 2 april 2023.